جامعةالزهراء (س) با عنوان مؤسسه اي براي تحصيل علوم ديني بانوان در سال ۱۳۶۳ با حكم حضرت امام قدس سره تأسيس گرديد. اعضاي هيئت مؤسس عبارت بودند از حضرات آيات و حجج اسلام: مشكيني، موسوي اردبيلي، جنّتي، فاضل لنكراني، محمدعلي شرعي، محمدرضا توسّلي و حسن صانعي.
هيئت مؤسس محترم در دوران مسئوليت خود كه تا سال ۱۳۸۰ ادامه داشت بالاترين ركن دستگاه جامعةالزهراء (س) بود و در ردههاي پايينتر به ترتيب:
۱) هيئت مديره مركب از حضرات آقايان حجج اسلام: محمود محمدي عراقي، علي رازيني، محمدعلي نظام زاده، مصطفي پورمحمدي، كمال الدّين خدّامي، سيد محمدرضا طباطبايي و خانمها: فريده مصطفوي، مرضيه معيني و معصومه گلگيري؛
۲) مديريت: سيد محمدرضا طباطبايي؛
۳) معاونتها و مديران واحدها؛
قرار داشتند.
مقام معظم رهبري در سال ۱۳۸۰ و در پي استعفاي هيئت مؤسس محترم، مسئوليت جامعةالزهراء (س) را به هيئت مديره سابق به انضمام مدير حوزه علميه قم و دو تن از علما به نمايندگي از سوي شوراي عالي حوزه با عنوان جديد «هيئت امناء» سپردند. حضرات آيات و حجج اسلام: مقتدايي، شرعي و حسيني بوشهري در چارچوب جديد، به عضويت هيئت امناء درآمدند.
در تیر ماه ۱۳۹۲ و در پی تشکیل شورای سیاستگذاری حوزه های علمیه خواهران حکم زیر از سوی مقام معظم رهبری صادر گردید که رونوشت آن برای مدیر محترم جامعة الزهراء ارسال گردیده است.
متن حکم به این شرح است:
بسمه تعالی
با سپاس از محضر ربوبي و ابراز خرسندي از تشكيل شوراي سياستگذاري حوزه‌هاي علميه خواهران، نكات زير را متذكر مي‌گردم:
۱ـ اينجانب ضمن تأييد اساسنامه‌ي مصوّب آن شورا، معتقدم اعضاي محترم شورا با بهره‌گيري از نظرات صاحب نظران و كارشناسان امور حوزه‌اي، خصوصاً بانوان فاضل برجسته در اين عرصه و با توجه به شرائط و موقعيت و نياز جامعه زنان بايد در برنامه‌ريزي، مديريت و نظارت و به كارگيري طرح‌هاي مؤثر در جهت ارتقاء كيفي آموزشي و تربيتي مدارس علميه خواهران اهتمام ويژه‌ئي به كار برند.
۲ـ ضمن قدرداني از تلاش‌هاي ارزشمند و ماندگار هيأت امناي جامعه الزهراء (س) طي ساليان طولاني، و آرزوي توفيق و سعادت براي همه‌ي آن عزيزان، لازم ميدانم به طور ويژه از جناب حجت الاسلام آقاي سيد محمدرضا طباطبايي، مدير عزيز، پرتلاش، صبور، متقي و فهيم آن مجموعه كه سه دهه با همّت و درايت و اخلاص به كمك همكاران خود، اين بناي رفيع را برافراشت و شجره‌ي طيبه‌اي را در حوزه‌ي آموزش معارف اسلامي و قرآني بانوان به ثمر رساند، صميمانه قدرداني كرده، عاقبت خير و پاداش بزرگ الهي براي ايشان طلب كنم.
۳ـ با توجه به تعيين هيأت امناي جداگانه براي جامعة الزهراء (س)، جهت حفظ وحدت و يكپارچگي فعاليّت‌هاي مؤسسه‌ي جامعة الزهراء (س)،همه‌ي اختيارات هيئت امناي قبلي را در اداره‌ي مجموعه‌ي فعاليتهاي آن مؤسسه به اعضاي جديد هيئت امناي منصوب از جانب آن شورا واگذار مي‌كنم و از شوراي محترم سياستگذاري انتظار دارم كه جايگاه ويژه و رفيع اين مؤسسه را در مجموعه‌ي فعاليتهاي حوزه‌اي خواهران و استفاده از تجربيات گرانقدر آن پاس دارند. ضمناً به اميد دوام سياست‌هاي اصولي حاكم بر جامعة الزهراء (س)، حضور جناب آقاي طباطبائي و سركار خانم معيني را در جمع هيأت امناي جديد جامعة الزهراء (س) ضروري ميدانم.
۴ـ در پايان از خداوند متعال عزّشانه توفيقات اعضاي محترم شوراي سياستگذاري حوزه‌هاي علميه خواهران و اعضاي جديد هيأت امناء جامعة الزهراء (س) و ساير فعالان در عرصه حوزه‌ي علميه خواهران مسألت مي‌نمايم.
والسلام علیکم و رحمة الله
سيّد علي خامنه‌اي
در فرودين ۱۳۹۳ در پی انتخاب حجة الاسلام و المسلمين جناب آقاي سيد سجاد هاشميان به عنوان مدير جديد جامعـة الزهراء توسط هيئت امناء محترم و تأييد ايشان توسط مقام معظم رهبری(دام ظله العالی)، ايشان به عنوان مدير جديد جامعة الزهرا سلام الله عليها منصوب شدند.
در مرقومه مقام معظم رهبری در مورد مديريت جديد جامعة الزهرا چنين آمده است:
«مديريت حجة الاسلام و المسلمين جناب آقاي سيد سجاد هاشميان را براي مديريت مؤسسه جامعة الزهراء(س) تأييد مي‌كنم و اميدوارم همانطور كه بارها گفته‌ام شوراي محترم سياستگذاري حوزه‌هاي علميه خواهران نيز به اين مهم توجه نمايد كه در ترتيبات جديد هويت برجسته و منحصر جامعة الزهراء(س) در همه‌ي تصميم‌گيري‌ها مورد توجه قاطع قرار گيرد و تجربيات و دستاوردهاي آن در ابعاد آموزشي، تربيتي و ... به عنوان الگويي براي ساير مدارس علميه مربوط به خواهران در نظر گرفته شود و هيئت امناء و مديريت جامعة الزهراء(س) با داشتن اختيارات وافي و كافي بتواند روند موفق گذشته را متناسب با اقتضائات جديد ادامه داده و تكميل كنند.»
اهداف و وظایف
تحصيل علوم ديني بانوان ، سابقه اي طولاني دارد و تاريخ افتخار آفرين شيعه نام زنان فاضله و مجتهده متعددي را در خود ثبت کرده است. از آنجا که نقش زن در صلاح و فساد جامعه تعيين کننده است و به فرمايش امام خميني قدس سره آنها نيمي از جامعه و مربي نيم ديگرند. هرچه بيشتر به اهداف آفرينش و معارف اسلامي و اخلاقي انساني آشنا شوند آثار آن در جامعه نمايان‌تر خواهد شد.
جامعه الزهراء سلام‌الله عليها يکي از مناسب ترين بسترهاي کمال جويي و آرمان‌خواهي براي خواهراني است که هم تشنة معارف ناب قرآن و عترت‌اند و هم شوق خدمت به اسلام و مکتب و همنوعان را دارند. اکنون جامعة الزهرا، طي گذشت بيش از بيست و پنج سال از فعاليت آموزشی و پژوهشی، توانسته است خواهران بسياري را در زمينه‌هاي علوم اسلامي تربيت نمايد.
هدف از تشكيل جامعة الزهراء (س) در بند ۵ اساسنامه اينچنين تبيين شده است:
ماده ۵ ـ هدف: جامعة الزهراء (س) به منظور معرفي و اشاعه فرهنگ و معارف اسلام ناب محمدي صلى الله عليه و آله با استفاده از روشهاي تعليم و تربيت اسلامي تأسيس شده است تا زناني انديشمند، اسلام شناس، صاحب نظر، وارسته و الگو براي ديگر زنان مسلمان در داخل كشور و ساير كشورها تربيت نمايد.
وظايف جامعة الزهراء (س) در بند ۶ اساسنامه به صورت زير تعريف گرديده است:
ماده ۶ـ وظايف: وظايف اساسى جامعة الزهراء (س) عبارت است از:
الف) آموزش علوم اسلامي در مقاطع مختلف تحصيلي به خواهران طلبه؛
ب) تربيت رفتاري و اخلاقي مناسب؛
ج) برنامه ريزيهاي مناسب به منظور تحقيق و تأليف در علوم اسلامي؛
د) تربيت مبلغ معارف اسلامي و مدرس و محقق علوم حوزه اي؛
ه) تأسيس مراكز وابسته آموزشي در مقاطع مختلف: ابتدايي، متوسطه و عالي؛
و) پاسخگوئي به سؤالات و شبهات ديني و نشر فرهنگ و معارف اسلامي در ميان قشر جوان و تحصيل‌كرده.
گستره فعاليت جامعة الزهراء (س) در ماده ۲ اساسنامه به شرح زير تعيين شده است:
ماده ۲ - مكان: مكان اصلي جامعه شهر مقدّس قم است و در صورت لزوم ميتواند در ساير شهرستانها و كشورها، دفاتر و واحدهاي آموزشي با تصويب هيأت امناء داير نمايد.
موضوع فعاليت جامعةالزهراء(س) همانگونه كه از بندهاي ياد شده اساسنامه و بندهاي ديگر مشخص است، آموزشي، پژوهشي، و فرهنگي ـ تبليغي مىباشد.
مخاطبين جامعة الزهراء(س) (جامعه هدف) خواهران محترم در گروههاي سني مختلف ميباشند و عملاً جامعة الزهراء (س) هم اكنون همه اين گروهها را پوشش داده است.
برنامه هاي حوزوي جامعة الزهراء (س) با تنوعي كه مشابهي براي آن سراغ نداريم، خواهران و بانوان را در هر شرايطي كه باشند زير چتر برنامه هاي آموزشي ـ پژوهشي و تربيتي خود درآورده است.
در پرتو اين تنوع، هم اكنون بانواني با درجه دكتري و داراي كرسي تدريس در دانشگاه تا فاقد هرگونه مدرك تحصيلي، قمي و غير قمي، شهري و روستايي، ايراني و غيرايراني، حضوري و غيرحضوري، خواهان يك يا دو ماده درسي يا طالب درس خارج و نيل به درجه اجتهاد، در برنامه اي مناسب خود، به تحصيل علوم ديني در جامعة الزهراء (س) اشتغال دارند.
دبستان، راهنمايي، دبيرستان و تا چندي پيش دانشكده، به عنوان واحدهاي آموزشي رسمي در چارچوب جامعة الزهراء (س) با موفقيتي چشمگير و برتري در ميان مراكز مشابه، به تعليم و تربيت قشرهاي مخصوص به خود از خواهران ميپردازد.
مهدكودك جامعة الزهراء (س) كه بنابر اظهارات نماينده يونيسف در بازديدي كه از اين مهدكودك به عمل آورد در كشورهاي جهان سوم بي نظير است، بيش از ۲۰۰۰ كودك را از شيرخوار تا پيش دبستاني، تحت پوشش و پرورش خود گرفته است.
معاونت ها
فعاليت های آموزشی، پژوهشی، تبليغی و فرهنگی جامعة الزهرا از طريق معاونت ها و بخش های زير جريان می يابد:
۱. معاونت آموزش
معاونت آموزش امر خطير آموزش را به عهده دارد. تنوع برنامه‌هاي آموزشی جامعة الزهراء(س) كه در نوع خود ـ به گمان ما ـ بي نظير است از نوآوري هاي اين مركز آموزشی علوم اسلامي است. لذا فعاليت های معاونت آموزش نيز در بخش های مختلف و به شيوه های متعدد سامان می يابد.
فهرستی از برنامه‌های آموزشی جامعة الزهراء(س) به اين شرح است:
الف) تحصيلات تكميلي (سطح۳):
ويژه دارندگان مدرك سطح۲ و كارشناسي دانشگاه (برخي رشته‌هاي مرتبط). رشته‌هاي تحصيلات تكميلي در دو قالب حضوري و غيرحضوري به اجرا درمي‌آيد که عبارتند از:
برنامه حضوري: اين برنامه در رشته‌هاي: تفسير و علوم قرآن، تاريخ اسلام، تعليم و تربيت اسلامي، فقه و اصول، فلسفه اسلامي ،كلام اسلامي و مطالعات اسلامي زنان، در دو بخش صبح يا عصر برگزار ميگردد.
برنامه غيرحضوري: اين برنامه فعلاً در سه رشته: تفسير و علوم قرآن، فقه و اصول و فلسفه اسلامي از طريق ارسال لوح فشرده و متون درسي اجرا ميگردد.
ب) دوره عمومي (سطح۲)
برنامه‌هاي آموزشي در اين دوره در دو قالب حضوري و غيرحضوري و متناسب با مدرك تحصيلي و محل سكونت خواهران به صورت‌هاي ذيل ارائه ميگردد:
برنامه حضوری:
۱. برنامه تمام وقت۱:
اين برنامه در يک دوره چهارساله به صورت تمام وقت (صبح و عصر) اجرا ميگردد.
۲ و۳. برنامه نيمه‌وقت‌صبح/ نيمه‌وقت عصر:
اين برنامه در يک دوره شش ساله صبح يا عصر اجرا ميگردد و مخصوص خواهراني است که با همسر يا والدين در قم ساکنند.
برنامه غيرحضوري:
اين برنامه در مدت هفت سال از طريق ارسال لوح فشرده و كتابهاي درسي اجرا مي گردد و امتحانات مربوطه در پايان هر نيمسال تحصيلي به صورت حضوري در قم برگزار مي شود.
ج) دوره پاره وقت (سطح۱)
اين برنامه در يک دوره سه ساله عصر اجرا ميگردد و مخصوص خواهراني است که موفق به اخذ مدرک دیپلم نشدهاند و با همسر يا والدين در قم ساکنند.
د) برنامه معارف اسلامي
دوره «معارف اسلامي» يك دوره آموزشي غيرحضوري براي خواهراني است كه قصد آشنايي و ارتقا بخشیدن به سطح علمی خود در زمینه معارف اسلامي را دارند و به هر دليل، نخواسته‌اند دروس مرسوم حوزه مانند ادبيات عرب، فلسفه، منطق و ... را فرا گيرند. این برنامه باتوجه به نیاز یک زن مسلمان در زمینه معارف اسلامی، مواد درسی را درهشت عنوان ارائه می دهد که عبارتند از: قرآن کریم و تفسیر، حدیث، عقاید، اخلاق، احکام، خانواده وتربیت، تاریخ اسلام و بینش سیاسی.
۲. معاونت پژوهش
پژوهش در جامعة‌الزهرا(س) با هدف توسعه و تعميق پژوهش‌هاي ديني و پرورش استعدادها در رشته‌هاي تخصصي معارف اسلامي از سال ۱۳۸۰ بنيان‌گذاري شد و از سال ۱۳۸۴ با استقلال از معاونت آموزشي در سه عرصه آموزش پژوهشگر، اجراي طرح‌هاي پژوهشي و تدوين متون فعاليت مي‌كند.
مبنا قرار دادن قرآن و عترت، جهت‌گيري بر طبق نظام جمهوري اسلامي در حوزه، بايسته‌هاي پژوهشي، كاربردي نمودن فعاليت‌ها به منظور تأمين نيازهاي بالفعل و بالقوه جامعه اسلامي، پرهيز از فعاليتهاي موازي و اهتمام به همكاري با مؤسسات آموزشي و پژوهشي همسو، بخشي از سياست‌هاي پژوهشي جامعة الزهرا(س) در تشكيل اين معاونت بوده و مهم‌ترين اهداف آن به شرح زير مي‌باشد:
۱. فرهنگ سازي و ظرفيت‌سازي جهت نوآوري و حركت به سوي توليد علوم ديني و انساني؛
۲. ايجاد فضاي مناسب جهت حركت پژوهشگران به سوي نوآوري و نظريه‌پردازي در حيطه علوم ديني؛
۳. برگزاري كرسي‌هاي نظريه پردازي جهت بسط و توليد علوم ديني؛
۴. زمينه‌سازيخلق آثار جديد و حمايت در جهت چاپ مقاله و كتاب.
۳. معاونت فرهنگی ـ تبليغی
کلیه فعالیت های فرهنگی و تبلیغی در جامعة الزهراء سلام الله علیها در جهت پاسداری از ارزش های دينی و دستیابی به آرمان های اسلامی پی ریزی شده است.
پاسبانی و پاسداشت از حریم ولایت و دین، اولویت بخشی به فعالیت ها بر اساس ضرورت های روز دنیا، توجه به نیازها و آسیب های موجود فرهنگی کشور در برنامه ریزی ها، پوشش حداکثری فعالیت های فرهنگی و تبلیغی از مهم ترین سیاست های معاونت فرهنگی ـ تبليغی به شمار می رود.
عمده ترین اهداف فرهنگی و تبلیغی این مجموعه به شرح ذیل می باشد:
۱. نیاز سنجی و آسیب شناسی وضعیت فرهنگی و برنامه ریزی براساس آن؛
۲. درجه بندی اولویت ها در برنامه ریزی های فرهنگی؛
۳. آموزش و ارتقای مهارت های فرهنگی تبلیغی خواهران طلبه؛
۴. برنامه ریزی جهت تعمیق باورها و ارزش ها در خواهران مبلغه؛
۵. تهیه ضوابط، دستورالعمل و آیین نامه های لازم جهت عملکرد بهینه واحد های زیرمجموعه؛
۶. تلاش در جهت تجهیز واحدهای زیر مجموعه به ابزارهای فرهنگی لازم؛
۷. نظارت بر تهیه و تولید محصولات فرهنگی در راستای ارتقای سطح مذهبی جامعه؛
۸. تهیه قراردادها و تفاهم نامه ی لازم برای تعامل با سایر نهادها و ارگان های فرهنگی؛
۹. تربیت کارشناسان و مدیران فرهنگی؛
۱۰.برنامه ریزی و برگزاری مسابقات، نمایشگاه ها، همایش های علمی ـ فرهنگی.
۴. معاونت تربيتی
با توجه به اهميت مسائل اخلاقي و معنوي، اين معاونت تلاش مي كند، در قالب برنامه هاي زير، به اين امر مهم بپردازد:
۱. تنظيم برنامه هاي عمومي، موعظه و اخلاق براي بخش هاي مختلف با دعوت از اساتيد مبرز در جهت كسب فضایل اخلاقی و تهذیب نفوس خواهران طلبه؛
۲. تهیه دستورالعمل، ضوابط و آیین نامه های تربیتی؛
۳. تربيت مربّيان دلسوز و برگزاري نشست هاي مستمر مربيان با محصلان؛
۴. برگزاري جلسات متناوب با كارمندان، اساتيد و اولياء محصلان و اهتمام ويژه براي رسیدگی به امور اخلاقی و تربیتی اساتید، طلاب و کارمندان اين مركز مقدس؛
۵. ارائه مشاوره توسط خواهران با تجربه و دلسوز، همراه با آسیب شناسی و نیاز سنجی اخلاقی، تربیتی خواهران طلبه؛
۶. انجام برنامه هاي قرآني توسط دارالقرآن؛
۷. نظارت و هدايت محصلان توسط اساتيد معين؛
۸. مدیریت خوابگاه، برگزاري برنامه های تربیتی جهت استفاده بهينه از اوقات فراغت خواهران خوابگاهی؛
۹. انجام برنامه هاي تربيتي براي محصلان غير
۵. معاونت بین الملل
معاونت بين الملل، امر آموزش و تربيت طلاب غير ايرانی را به عهده دارد. اين مجموعه به دنبال گسترش فعاليت های جامعة الزهرا شکل گرفته است. هم اكنون از دانش پژوهانی از بيش از ۴۰ كشور جهان به صورت شبانه روزي يا روزانه در جامعة الزهراء مشغول به تحصيل می‌باشند.
دوره هاي آموزشي بين الملل به اين شرح است:
۱. تمهيدي:
در اين دوره ابتدا خواهران طي مدت شش ماه، زبان فارسي را فرا می‌گيرند و سپس به مدت یک نيمسال تحصيلي به ياد‌گيري روانخواني قرآن و معارف اوليه ی اسلامي می‌پردازند؛
۲. کاردانی:
خواهران طلبه پس از دوره تمهیدی، به صورت تمام وقت طی مدت دو سال یا به صورت نیمه وقت طی دو سال و نیم به ياد‌گيري «علوم حوزوي و معارف اسلامي» شامل: ادبيات عرب، منطق، فقه، عقايد، تفسير، فلسفه و... می‌پردازند و پس از موفقیت در دوره کاردانی به دوره کارشناسی راه می یابند؛
۳) کارشناسی:
در این مرحله نیز دانش پژوهان در بخش تمام وقت به مدت دوسال و در بخش نیمه وقت به مدت سه سال، ۹۲ واحد درسی را می گذرانند و با ارائه تحقیق پایانی دوره را به پایان می رسانند و مدرک کارشناسی دریافت می کنند؛
۴. تحصيلات تكميلي:
خواهراني كه دوره کارشناسی معارف اسلامي را با موفقيت به پايان برسانند براي ادامه تحصيل در دو رشته تخصصي: «شيعه شناسي» و «اخلاق و تربيت اسلامي» گزينش مي شوند و طي دو سال تحصيلي با گذراندن ۳۶ واحد درسي و ارايه ۱۶ مقاله تحقيقي و يك پايان نامه، از اين دوره فارغ التحصيل می‌شوند.
